พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชนิพนธ์บทละครพูดคำฉันท์ ๕ องก์เรื่องมัทนะพาธา เมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๖ ทรงใช้เวลาเพียง ๔๗ วัน และเป็นช่วงเวลาที่ทรงพระประชวร ขณะประทับอยู่ที่พระราชวังพญาไท จัดพิมพ์ครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๗ และได้รับ การยกย่องจากวรรณคดีสโมสรในปีเดียวกันนี้ว่า มีความดีเด่นที่แสดงคุณค่าทางวรรณศิลป์อย่างครบถ้วน ๓ ประการ คือ รูปแบบการประพันธ์ การปรุงเรื่อง และโวหารกวี ซึ่งพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระดำรงราชานุภาพ ได้นำประกาศนียบัตรวรรณคดีสโมสรขึ้นทูลเกล้าฯ ถวาย ในวันสวดมนต์พระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ เมื่อวันที่ ๑๑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๖๗ การจัดพิมพ์ในปี พ.ศ. ๒๔๙๔ นี้ มีทั้งฉันท์ภาษาไทยและฉันท์ภาษาอังกฤษ ซึ่งมัทนะพาธาฉันท์อังกฤษเป็นพระราชนิพนธ์สุดท้ายของพระองค์ก่อนเสด็จสวรรคต และทรงแปลถึงองก์ที่ ๔ เพียงบางส่วนค้างไว้ยังไม่จบ ในการนี้ คณะกรรมการงานวชิราวุธานุสสรณ์ได้จัดพิมพ์ขึ้นเป็นครั้งแรก เพื่อเทิดพระเกียรติของพระองค์ท่าน